25
October
2021

Klimaatadaptatie: van sluitpost naar startpunt

25
Oct
2021
Artikel
Foto
Nanda Sluijsmans

Bij projecten in de openbare ruimte sluit klimaatadaptatie als ‘nieuwkomer’ vaak achter in de rij aan, wanneer alle andere functies een plek hebben. Maar wat als we de volgorde omdraaien? Als we een netwerk van groene verbindingen als startpunt nemen en dáár andere functies inpassen?

Droogte, hittestress, wateroverlast: de gevolgen van klimaatverandering vragen om aanpassingen in de openbare ruimte. Minder stenen en meer ruimte voor groen en water vormt een belangrijk deel van de oplossing. “Dit heeft als bijkomend voordeel dat het meteen bijdraagt aan een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving”, zegt Birgit Cannegieter, adviseur mobiliteit en ruimte bij APPM. “Zo creëer je met een klimaatadaptieve inrichting koele plekken waar mensen graag komen om elkaar te ontmoeten of te bewegen. Plekken die bovendien de biodiversiteit in stedelijk gebied bevorderen en goed zijn voor de luchtkwaliteit. Zo sla je met klimaatmaatregelen meerdere vliegen in één klap voor mens én dier.”

Klimaatadaptatie als systeem

De aandacht voor klimaatadaptatie wint weliswaar terrein, maar de aanpak is nog vaak ad hoc en versnipperd. Nora Prins, adviseur klimaatadaptatie bij APPM: “Voor thema’s als mobiliteit, woningbouw en bedrijvigheid zijn we gewend naar het grotere geheel te kijken, naar het systeem. Er is een wereld te winnen als we op stads- of gemeenteniveau naar klimaatadaptatie gaan kijken. Als we het benaderen als een integraal netwerk van groen en water met allerlei onderlinge verbindingen. Zo kom je tot vernieuwende inzichten en tot oplossingen die bijdragen aan uiteenlopende opgaven. Dat geldt óók voor plekken waar je in eerste instantie niet aan denkt, zoals bedrijventerreinen.”

Kruisbestuiving

René van Seumeren, landschapsarchitect bij de gemeente Utrecht: “In het centrum zien we bijvoorbeeld dat sommige groene ruimtes nauwelijks gebruikt worden, terwijl het park verderop helemaal vol is. Dat heeft te maken met de inrichting en de uitstraling. Met natuurlijke, klimaatadaptatieve maatregelen kunnen we op allerlei manieren waarde toevoegen. Zo leidt het grotere contrast tussen licht en donker, tussen natte en droge plekken die hiermee ontstaat, tot meer biodiversiteit. En dat draagt bij aan de beleving van de bezoeker. Die kruisbestuiving gaat verder: met het oog op biodiversiteit ontwikkelen we ‘klimaatlanen’ die met hun rijke vegetatie mooie verbindingen vormen tussen het groen in de stad. Deze plekken worden onderdeel van het groene netwerk in de stad. Daardoor worden ze makkelijker bereikbaar en dus beter gebruikt.”

De gemeente Utrecht zet stevig in op klimaatadaptatie om de stad gezond te houden én de kwaliteit van de openbare ruimte te vergroten. Dit is hard nodig om iedereen een prettige plek te blijven bieden in de fors groeiende stad. Dat vraagt om meer groene ruimte, met een toename van de gebruikswaarde en de verblijfskwaliteit.

Inspiratie uit de historie

Voor inrichtingsplannen is ‘groen, tenzij’ een belangrijk uitgangspunt. Van Seumeren: “De ambitie is écht: kwaliteit toevoegen. Daarvoor kijken we niet alleen naar groen. In de gebiedsvisie voor de Tuinen van Moreelse, hebben we bijvoorbeeld ook gekeken naar de historie van de plek. Het gaat om de groene ruimte pal naast het Centraal Station waar jaarlijks de Parade plaatsvindt, maar die verder tegenwoordig ongebruikt is. Terwijl het vroeger juist een groene parkzone was die als uitloopgebied fungeerde voor de toen al stenige binnenstad. Samen met de partners met wie we de visie maakten, hebben we ons door dit gegeven laten inspireren.”

Voetgangers en fietsers op één

Aan de overkant van de Singel, in de oude binnenstad, zet Utrecht voetgangers en fietsers nadrukkelijk op één. “Daarvoor is het om te beginnen belangrijk dat de basis op orde is”, zegt Van Seumeren. “Dat wil zeggen: voldoende schaduw om je er ook op hete dagen comfortabel te kunnen voortbewegen. Maar ook: écht hoogwaardige, aantrekkelijke routes en verblijfsplekken. Een klimaatadaptieve inrichting, met groen op ooghoogte, hoge natuurwaarde en voldoende zitgelegenheid is hét recept om mensen tot wandelen en fietsen te verleiden.”

Omdenken in de openbare ruimte - zo doe je dat

• Stel ruimtelijke kwaliteit centraal en ontwerp vanuit daar klimaatadaptief. Realiseer je dat klimaatadaptatie een belangrijke opgave is, maar geen doel op zich: het draagt bij aan bredere doelen.

• Denk strategisch, vanuit een verbonden systeem van groen en water: hoe draag je bij aan groene structuren voor de stad? Dat is een andere benadering dan wanneer je per project bedenkt hoe je een aantrekkelijke omgeving voor bewoners creëert. En het helpt om ook gebieden in beeld te krijgen waar je in eerste instantie niet aan denkt, zoals bedrijventerreinen.

• Neem klimaatadaptatie niet alleen mee in grote projecten, maar start in het ‘alledaagse’.

• Laat je niet beperken door de bestaande verdeling van de openbare ruimte. Durf vrij te denken en bestaande structuren zoals verkeersruimte om te gooien. Lopen, fietsen en ruimte is een gouden combinatie.

• Voer het gesprek over de plek van groen en water in het grotere geheel op het juiste moment. Zo vroeg mogelijk en met alle belanghebbenden. Van verkeerskundigen tot vervoerders en van ecologen tot projectontwikkelaars. Zo kom je tot een gezamenlijk vertrekpunt en voorkom je dat je in een later stadium in een ‘loopgravenoorlog’ terechtkomt.

Dit artikel werd eerder geplaatst in het APPM Magazine, editie 32 (zomer 2021). Bekijk en lees het volledige magazine hier.

Je vindt dit artikel op pagina 20 t/m 27. Wil je ons magazine voortaan ontvangen? Laat het ons weten!

Meer weten of hierover sparren?

We gaan graag het gesprek aan! Neem contact op met:

E-mail
Tel
Contactpersoon

Meer weten of hierover sparren?

We gaan graag het gesprek aan! Neem contact op met:

E-mail
Tel

Meer lezen over hoe wij Nederland mooier maken?

Bekijk gerelateerde artikelen hieronder
Contact