Rondje Den Haag deel 3: land & water

Welke plannen hebben politieke partijen met land & water?

‍

Ons landelijk gebied is prachtig groen en blauw. Boeren, waterbeheerders, natuurorganisaties, recreatieondernemers en gemeenten hebben het eeuwenlang ingericht en onderhouden. Zo ontstond een gebied dat ruimte biedt aan landbouw, natuur, water en recreatie. Het is ook de plek waar opgaven op het gebied van klimaat, duurzame landbouw, natuur en recreatie samenkomen. En waar we met elkaar te zorgen hebben voor waterveiligheid, waterbeheer en waterzuivering.

‍

Welke keuzes maken politieke partijen hierin? Welke plannen hebben ze met Nederland als het gaat om land en water?

‍

Dit is de serie Rondje Den Haag, waarin APPM op een rij zet wat de plannen van de 15 grootste politieke partijen* zijn op de thema’s bereikbaarheid, energie & klimaat, land & water, infrastructuur en ruimte & wonen. Vandaag deel 3: land & water.

Bekijk ook de overzichtsposter.
‍

*Op basis van de Peilingwijzer van 17 september 2025. We behandelen de partijen in alfabetische volgorde.

‍

BBB

LAND

• PAS-melders legaliseren.
• Schot aanbrengen tussen NH# en NOx voor de veehouderijsector.
• De overheid spreekt voortaan over ‘Landbouwinclusieve natuur,’ i.p.v. ‘natuurinclusieve landbouw’.
• Vernieuwde natuurtargets op basis van EU-richtlijnen, geen aanvullende nationale targets.
• Dierenextremisme strenger bestraffen.
• Makkelijker een vergunning om probleemwolven af te schieten.
• Terreinbeherende organisaties dienen voor hun landbouwgronden een samenwerking aan te gaan met lokale boeren om met langjarige contracten bij te dragen aan voedselproductie.
• Vernieuwdenatuurtargets op basis van EU-richtlijnen, geen aanvullende nationale targets.

‍

WATER

• Niet alleen stikstof, ook droogte, water, bodem en beheer worden als drukfactoren beschouwd.
• Norm van 170 kg/ha verwijderen uit de Nitraatrichtlijn.
• In Europa afspraken maken over de verdeling van water.
• Bestrijding van PFAS, medicijnresten en drugsafval in stedelijk water.
• Vasthouden van voldoende zoet water door het spons-effect van de bodem te vergroten.
• De Kaderrichtlijn Water (KRW) in Nederland op dezelfde manier toepassen als in buurlanden.

‍

CDA

‍

LAND

• Herstel van het Stikstoffonds.
• PAS-melders snel legaliseren.
• Emissienorm stikstof per bedrijf instellen.
• Een schot plaatsen tussen groene stikstof (ammoniak) en grijze stikstof (NOx).
• CO₂-intensieve kunstmest vervangen door natuurlijke varianten zoals Renure.
• Langjarige contracten voor agrarisch natuurbeheer.
• Verbeteren van de voorwaarden voor natuurontwikkeling die bijdraagt aan biodiversiteit en natuur.
• Nauwe samenwerking tussen natuurorganisaties, agrarische ondernemers en landbouwcollectieven om de biodiversiteit te versterken en de kwaliteit van de natuur te vergroten.

‍

WATER

• Verbetering van waterkwaliteit op basis van Kaderrichtlijn Water.
• Uitvoeren van het Deltaprogramma: waterkeringen voldoen in 2050 aan de laatste normen.
• Vergunningen voor lozingen actualiseren en streng handhaven.
• Schade aan de waterkwaliteit door het dumpen van drugs zwaarder bestraffen.
• Gewasbescherming versterken om afhankelijkheid van chemische middelen te verminderen.

‍

ChristenUnie

‍

LAND

• Stikstofreductie door te sturen op emissies.
• PAS-melders legaliseren.
• Nationale parken wettelijk beschermen.
• Trek- en weidevogels beschermen, in het bijzonder de grutto.
• Meer ruimte voor groenstroken, bomen, water en parken in omgevingsplannen gemeenten.
• Wolvenpopulatie actief beheren, inclusief gecontroleerde ruiming.

‍

WATER

• Europees verbod op PFAS en PFAS-houdende producten.
• Actieprogramma Beschikbaarheid Drinkwater snel uitvoeren.
• Deltaprogramma uitvoeren.
• Hollandkering aanleggen om dijkverhoging in het achterland te beperken.
• Dijkversterkingen gaan gepaard met nieuwe natuurlijkeontwikkeling, bijvoorbeeld door groene dijken.
• Implementeren keuzes uit de nota 'Water en Bodemsturing'.
• Bij nieuwe vergunningen komen waterbelangen prominenter tot uiting in ruimtelijke plannen en beslissingen.
• Naleven van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).

‍

D66

LAND

• Halvering stikstofuitstoot in 2030.
• Duidelijke keuzes en financiële steun voor de melkveehouderij.
• Gelijke regels voor alle Europese boeren.
• Steun voor boeren die voorop lopen op het gebied van duurzaamheid.
• Stimuleren voedselbossen en boslandbouw.
• Europese afspraken over kringlooplandbouw, dierenwelzijn en CO2-beprijzing.
• Actieplan ‘De tuin van Nederland’ om van tuinen en balkons plekken vol leven te maken.
• De overheid moet voedselinnovaties gebruiken om de voedselsector te versnellen (snellere goedkeuring, gerichte investeringen en Europese samenwerking).
  

‍

WATER

• Verbod op PFAS, verminderen van het gebruik van pesticiden.
• Inzetten op het behalen van de waterkwaliteitsdoelstellingen van de Kaderrichtlijn Water (KRW).
• Vervuiling bij de bron aanpakken (minder lozingen van de industrie, minder kunstmest en minder schadelijke bestrijdingsmiddelen).
• Verbeter de waterzuivering om medicijnresten in het watersysteem te verminderen.

‍

DENK

LAND

• Noodzaak om stikstofuitstoot te verminderen, reductie moet realistisch en haalbaar zijn.
• Toewijzing van beschikbare stikstofruimte lokaal bepalen.
• Inzetten op vrijwillige uitkoop, gedwongen uitkoop niet uitgesloten.
• Kwaliteit van de natuur realistisch meten, niet alleen stikstof meewegen.
• Kritische herbezinning op door Europa opgelegde regels, zodat de toepassing ervan beter aansluit bij de buurlanden.
• Bewezen effectieve innovaties in de landbouw die tot vergroening leiden, ondersteunen.

‍

WATER

• Aanpassen van waterafvoersystemen, dijken en dammen in het kader van klimaatadaptatie.

‍

Forum voor Democratie

LAND

• PAS-melders legaliseren: alle bedrijven die tussen 2015 en 2019 een melding hebben gedaan, een permanente vergunning geven.
• Nederlandse boeren niet strenger reguleren dan hun collega's in omringende landen.
• Geen gedwongen onteigening en geen uitkoop met belastinggeld.
• Subsidies verstrekken voor precisielandbouw.
• Prioriteit aan export zonder Brusselse beperkingen.
• Landbouwkalender afschaffen.
• Geen ontpoldering van landbouwgrond in Zeeland.
• Actief inzetten op het planten van meer bomen – ook in steden.
• Beschermen van vee boven het tolereren van wolven.
• Afschaffen van de EU-wet op het natuurherstel.
• Elimineren van de KDW's en het AERIUS-model.

‍

WATER

• Investeren in dijken, kustbescherming en rivierbeheer voor een betere bescherming tegen extreme weersomstandigheden.

‍

GroenLinks-PvdA

LAND

• Natuurherstel door een zekere en afdwingbare daling van de stikstofuitstoot.
• Bereid om uitkopen te forceren, zodat de natuur zich voldoende kan herstellen en het land kan worden ontsloten.
• Lozingsverbod PFAS, verbod op niet-essentiële producten met PFAS.
• Verbod op schadelijke chemische bestrijdingsmiddelen zoals glyfosaat en PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen,
• Biologische landbouw uitbreiden om boeren te helpen schakelen.
• Stimuleer regionale partnerschappen en nieuwe verdienmodellen zoals agroforestry.
• Stimuleer het mengen van biologische producten en biologische inkoop

‍

WATER

• Verbeteren van de waterkwaliteit: verplicht tot het opstellen van een water- en bodemplan.
• Meer ruimte voor waterberging, infiltratie en drinkwatervoorzieningen.
• Aanscherping van de regels voor het lozen van giftige stoffen.
• Onttrekking van grondwater wordt vergunningplichtig.
• Geef voorrang aan veenweidegebieden waar de kosten voor waterbeheer hoog zijn of waar de natuur achteruitgaat.
• Integreer het beheersen van bodem en water in landschapsontwerp om water langer vast te houden.

‍

JA21

LAND

• Kritische depositiewaarde voor stikstof afschaffen.
• Rekenkundige ondergrens van 1 mol.
• Sturen op langetermijnzekerheid en voorspelbaarheid in het landbouwbeleid.
• Boeren ruimte geven om te investeren in gewasteelt en verbeteringen binnen de veehouderij.
• Actief wolvenbeheer door provincies, inclusief mogelijkheid tot ruiming.
• Natuur en landbouw zijn partners die elkaar versterken in een kostenefficiënt systeem, in plaats van tegenpolen.

‍

WATER

• Voor alle grondwateronttrekkingen moet een vergunning nodig zijn, waarbij natuur en drinkwater voorop staan.
• Investeringen in dijken en waterbeheer zijn cruciale onderdelen van een klimaatadaptatiestrategie.
• Einde maken aan de ‘paper reality’ rond waterkwaliteitsdoelen die zijn vastgelegd in de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).

‍

NSC

LAND

• Rekenkundige ondergrens van 1 mol/ha/jaar stikstofuitstoot.
• Onderscheid maken tussen ammoniak (NH3)- en stikstofoxide (NOx)-emissies.
• Duidelijkheid en perspectief bieden aan jonge boeren die familiebedrijven willen overnemen.
• Meer grondgebonden melkveehouderij die op regionaal niveau circulair is.
• Op EU-niveau eisen op het gebied van dierenwelzijn aanscherpen.
• Wolvenpopulatie actief beheren, verantwoordelijkheid ligt bij de provincies.

‍

WATER

• Meer ruimte creëren voor waterberging.
• Nieuw Deltaplan om het land te beschermen tegen overstromingen.
• Primaire waterkeringen elke 5 jaar testen i.p.v. elke 12 jaar
• Dijkversterking mag niet worden vertraagd door stikstofregelgeving of Natura 2000.
• Strengere afspraken met buurlanden over de waterkwaliteit van Rijn, Maas en Schelde.
• Verbieden van lozingen van PFAS.
• Gebruik pesticiden in sierteeltsector terugdringen.

‍

Partij voor de Dieren

‍

LAND

• Stikstofuitstoot terugdringen: forse krimp aantal dieren in bio-industrie (minstens 75%).
• In 2030 75% van de stikstofgevoelige gebieden onder kritische depositiewaarde.
• Afschaffen van het verlaagde btw-tarief op sierteelt.
• Geen Europese handelsafspraken die zorgen voor import van producten van slechte kwaliteit.
• Strikte regels om het antibioticagebruik in de veehouderij verder af te bouwen.
• Ruim baan voor stadslandbouw en voedselbossen.
• Conventionele boeren en tuinders ondersteunen bij de overgang naar duurzame vormen van voedselproductie.
• Zware landbouwmachines vervangen door kleinere,elektrische machines.
• ‍

‍

WATER

• Verbod op landbouwgif en PFAS.
• Injecteren van mest verbieden.
• Grootverbruikers moeten hun drinkwatergebruik met 20% verminderen.
• Extra maatregelen om in 2027 aan de KRW-eisen te voldoen.
• Verbod op visserij in beschermde natuurgebieden.
• Verbod op het lozen van milieubelastende stoffen. Bestaande lozingsvergunningen snel intrekken.

‍

PVV

LAND

• Rekenkundige ondergrens voor stikstof ophogen.
• PAS-melders krijgen direct een vergunning.
• Gedwongen uitkoop of onteigening van boeren is een no-go.
• Kritische depositiewaarden uit de wet.
• Keurmerk voor voeding van eigen bodem.
• Vrije verkoop voor boerderijwinkels zonder onnodige regelgeving, registraties en VAT-heffingen.
• Verminderen van het aantal natuurreservaten met een Natura 2000-status en/of verkleinen van de oppervlakte.
• Probleemwolven verjagen, afschot bij ernstige incidenten.

‍

WATER

• Actualiseren van het programma Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma.

‍

SGP

LAND

• Stikstofuitstoot omlaag, verhogen rekenkundige ondergrens.
• Tegen gedwongen uitkoop.
• Legalisering van ‘PAS-knelgevallen’
• Waar mogelijk kunstmest vervangen door dierlijke mest.
• Actief wolvenbeheer, boeren ondersteunen bij wolvenwerende maatregelen.
• Jagers krijgen meer ruimte voor jacht op vossen en andere predatoren van vogels.
• Binnen het Nationale Ecologische Netwerk (NEN) worden meer mogelijkheden gecreëerd voor agromilieubeheer.

‍

WATER

• Gebruik van schadelijke PFAS door de industrie verbieden.
• Actieplan voor aanpak rivierkreeften en andere invasieve exoten.
• Normen voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) moeten meer rekening houden met haalbaarheid, het ‘one-out, all-out’-principe loslaten.
• Investeren in verbeteren zoetwatervoorziening bij verzilting.
• Betere zoetwaterberging, snelle uitvoering Hoogwater-beschermingsprogramma.

‍

SP

LAND

• Stikstofuitstoot stevig terugdringen.
• Boeren helpen overstappen op duurzame landbouw.
• Ruimte voor nieuwe vormen van landbouw als voedselbossen en regeneratieve landbouw.
• Openbaar Grondenfonds oprichten voor startende boeren die willen werken aan circulaire landbouw.
• Sociale zekerheid voor boeren in tijden van crisis.
• Natuurbeheer versterken om biodiversiteit te herstellen. Meer geld en personeel voor onderhoud, toezicht en herstel.

‍

WATER

• Gebruik van chemische pesticiden uitfaseren, glyfosaat verbieden.
• Drinkwater beschermen tegen vervuiling, normen voor dumpen afvalstoffen in bodem en water strikt handhaven.
• PFAS-verontreiniging onmiddellijk aanpakken, toxiciteitsbelasting invoeren.
• Nationaal plan ontwikkelen om water vast te houden in landbouwgebieden met slim waterbeheer en droogteaanpak.

‍

Volt

LAND

• Stikstofuitstoot omlaag, Nederland houdt zich aan Europese richtlijnen stikstof- en nitraatemissies.
• Rekening houden met onderscheid tussen NOx (stikstofoxiden) en NH3 (ammoniak).
• PAS-melders die over willen op natuurinclusieve landbouw, legaliseren.
• Verbieden van doorverkopen stikstofrechten door private partijen.
• Dierlijke mest wordt de standaard, af van precisiebemesting.
• Inzetten op innovaties die de overgang naar biologische en natuur-inclusieve landbouw stimuleren, zoals bio-pesticiden.
• Verbod op megaboerderijen en voorkomen dat investeringen in technologie leiden tot verdere intensivering van de veeteelt.

‍

WATER

• Unieke natuurgebieden als de Waddenzee moeten een juridische status en bescherming krijgen.
• Investeren in een innovatiesysteem dat ook de filtratie van PFAS en andere schadelijke stoffen omvat.
• Nationaal Deltaplan Waterland om drinkwatervoorziening en voldoende water voor natuur, landbouw, binnenvaart en industrie te garanderen.
• Nederland houdt zich aan Kaderrichtlijn Water (KRW).
• Strengere vergunningsvereisten voor wateronttrekkingen en lozingen.
• Circulair watersysteem, (drink)water zoveel mogelijk hergebruiken.
• Behoud van zoet water door regenwater op grote schaal op te slaan, verbeteren van de sponsfunctie van de bodem.
• Nationaal zomergrondwaterpeil van 40 centimeter onder het oppervlak voor balans tussen CO₂-vermindering en uitvoerbaarheid.

‍

VVD

‍

LAND

• Stikstofreductie door in te zetten op emissies, waarbij alle sectoren in gelijke mate bijdragen.
• Kritische depositiewaarde (KDW) vervangen door sectorspecifieke emissieplafonds, gericht op een reductie van 50% in 2035.
• PAS-melders legaliseren zodra structurele emissiereductie wettelijk is gegarandeerd.
• Vergunningen faciliteren voor boeren om stikstofreducerende innovaties toe te passen.
• Stimuleren van ontwikkelingen als kweekvlees, precisiefermentatie en nieuwe genomische technieken.
• Stimuleren geothermie, realiseren van klimaatneutrale glastuinbouw.

WATER

• Winning van nieuwe drinkwatervoorraden versnellen door het vergunningsproces te vereenvoudigen en hergebruik van water te bevorderen.
• Voldoen aan de EU-regelgeving voor zoetwaterkwaliteit.
• Stimuleren hergebruik van water, kijken naar inzet regenwatersystemen en vervuiling tegengaan.
• Bij de bouw van nieuwe wijken of bedrijventerreinen rekening houden met de kwaliteit van de bodem en beschikbaarheid van water.

‍

Bekijk ook:

• ‍Rondje Den Haag deel 1: bereikbaarheid
• Rondje Den Haag deel 2: energie & klimaat

‍