Aardgasvrij in 2050: nú doorpakken met de startbuurten

In 2050 alle huizen en gebouwen in Nederland aardgasvrij, dat is een afspraak uit het Klimaatakkoord. De afgelopen jaren stelde iedere gemeente een transitievisie warmte (TVW) op waarin inzichtelijk wordt gemaakt hoe dit binnen de gemeentegrenzen kan worden bereikt. Een mooie eerste stap, maar we zijn er nog lang niet. Het is van groot belang dat we er ook direct mee aan de slag gaan. Anders gaan we de doelstellingen uit het Klimaatakkoord niet halen.

‍

APPMers Simone ten Have, Gijs Eikmans en Bart van de Velde waren betrokken bij het opstellen van de TVW’s van de gemeenten Gooi en Vechtstreek, Epe, Voorst en Vlaardingen. Zij benadrukken dat het van groot belang is om nu door te pakken. Bart: ''We hebben nog 27 jaar. Dat lijkt heel lang, maar dat is het niet. De opgave is echt enorm. Aardgasvrij in 2050 betekent voor een gemeente als Vlaardingen bijvoorbeeld dat per jaar zo’n 1200 huizen aardgasvrij gemaakt moeten worden. Dat zijn er meer dan 3 per dag.’’

‍

Techniek, governance en financiering

Met het vaststellen van de TVW’s zijn de eerste stappen gezet, maar het daadwerkelijk uitvoeren is andere koek. Een hele buurt voorzien van een duurzame warmtevoorziening is een complexe opgave, zowel qua techniek als qua governance en financiering. Want wie gaat dat betalen? En wie pakt welke rol? Gijs: ''Het is erg belangrijk dat het Rijk deze operatie financieel ondersteunt. Dat hebben met name de kleinere gemeenten hard nodig. Daarom een oproep aan het Rijk om hiervoor geld beschikbaar te maken.’’ Een bijkomend technisch probleem is dat veel oplossingen waar in de TVW’s vanuit wordt gegaan, nog in ontwikkeling zijn. Simone: ''Dat maakt dit vraagstuk extra lastig. Je hebt het constant over toekomstige technieken. Er wordt veel verwacht van bijvoorbeeld waterstof, maar dat is de komende 10 jaar nog zeer beperkt beschikbaar. Gemeenten zijn zich heel bewust van deze uitdagingen. Logisch dat zij vaak wat terughoudend en afwachtend zijn.”

‍

Isoleren

De ambitie om aardgasvrij te worden, leeft al veel langer bij gemeenten. Alleen hebben zij de afgelopen jaren niet voldoende gedaan of kunnen doen om dat ook daadwerkelijk te bereiken. Bart: ''Gemeenten zetten voornamelijk in op het stimuleren van de bewoners zelf om maatregelen te treffen, zoals het isoleren van hun huizen. De ervaring leert echter dat het te weinig oplevert wanneer we de verantwoordelijkheid bij de bewoners neerleggen. Om de doelstelling in 2050 te halen, moet de gemeente zelf het voortouw nemen en met concrete plannen komen om wijken aardgasvrij te maken.’’

‍

Bewoners meekrijgen

Voor bewoners heeft deze operatie veel impact, omdat het zich achter hun voordeur afspeelt. Hoe krijg je hen mee in deze transitie? En hoe kom je met hen tot een geschikte oplossing? Simone: ''Binnen onze projecten ervaren we gelukkig dat steeds meer bewoners overwegend positief tegenover deze transitie staan. Zij maken zich ook zorgen over het klimaat en de stijgende gasprijzen. Dus zij zien de noodzaak van de verandering in, maar hebben wel behoefte aan duidelijkheid: zo gaan we het doen en dan gaan we ermee beginnen.”

‍

Meerjarige transitie

Ondanks de complexiteit en onzekerheid, is er geen tijd om nog af te wachten. We moeten aan de slag met wat wél kan. Simone: ''Als het ons lukt om nu door te pakken, maken we een toekomstbestendige keuze die later zijn vruchten zal afwerpen. Want met deze transitie beperken we onze CO₂-uitstoot fors, zijn we minder afhankelijk van gastoevoer uit het buitenland en zijn we beschermd tegen de prijsschommelingen van het aardgas. We zien nu al dat de gasprijzen de pan uit rijzen. We moeten zo snel mogelijk beginnen met ervaring opdoen met alternatieve warmtetechnieken in de startbuurten. Met die ervaring kunnen we de komende 20, 30 jaar grote stappen zetten. Gijs: ‘‘We hebben het hier over een meerjarige transitie, dus de kosten moet je bezien over een langere periode. Wat nu peperduur lijkt, is over een aantal jaar misschien wel betaalbaar. Bovendien ga je stap voor stap te werk. In Epe en Voorst zetten we bijvoorbeeld tussenstappen in de vorm van hybride oplossingen, zoals een hybride luchtwarmtepomp. Daarmee bespaar je al 80 tot 90% gas. Op termijn kun je geleidelijk over naar volledig aardgasvrij.’’

‍

Fasering

In de TVW’s waar de APPMers bij betrokken waren, stuurden zij erop om de vrijblijvendheid eraf te halen. Bart: ''Dat deden we enerzijds door de visie zo concreet mogelijk te maken en anderzijds door te streven naar een duidelijke fasering. Onderzoek wat kan in de gemeente, beschrijf per buurt wat de meest voor de hand liggende oplossing is, en geef een volgorde aan. Te beginnen bij het aanwijzen van startbuurten, zodat je weet waar je als eerste aan de slag gaat. Daarnaast is het belangrijk om concrete mijlpalen en doelstellingen op te nemen. Dan weet je of je goed op schema ligt of dat je eventueel moet bijstellen.’’

‍

Wijkuitvoeringsplan

De volgende stap is om in de door de gemeenten gekozen startbuurten aan de slag te gaan met het opstellen van een Wijkuitvoeringsplan (WUP). In zo’n plan, dat samen met de buurtbewoners wordt opgesteld, wordt precies omschreven wat we gaan doen, wanneer we dit gaan doen en hoe we dit gaan doen. Dit vraagt om veel uitzoekwerk. Maar een dergelijk plan schept veel duidelijkheid, wat het draagvlak onder de bewoners vergroot. Gijs: ''We merken dat inwoners behoefte hebben aan duidelijkheid over wat er de komende jaren gaat gebeuren bij hen in de buurt. Door concreet en transparant te zijn over de gemaakte keuzes, houd je het draagvlak voor de transitie in stand.”

‍

De nood en urgentie zijn dus hoog. We moeten zo snel mogelijk aan de slag, willen we aardgasvrij in 2050 halen. Hoe complex de opgave ook is, samen komen we er. En elke stap is er één. Sparren over aardgasvrije wijken of WUP’s? Neem contact op met Simone, Gijs of Bart.