NOVEX Zuidelijke Randstad: hoe sprinten in sneltreinvaart tot resultaten leidt

Het verhaal is bekend: Nederland staat voor een ongekende opgave op het gebied van ruimtelijke ordening terwijl de druk op de schaarse ruimte alleen maar toeneemt. Hoe combineer je meer woningen, verduurzaming, klimaatadaptatie, werkgelegenheid en bereikbaarheid in beperkte ruimte? En hoe kom je in korte tijd met veel partners tot een gezamenlijk ontwikkelperspectief? Tijdsdruk helpt: in NOVEX-gebied Zuidelijke Randstad leidt het gedeelde gevoel van urgentie tot resultaten.

‍

De banaan. Deze bijnaam van het NOVEX-gebied Zuidelijke Randstad voert terug op een overzichtskaart met alle NOVEX-gebieden. Het langwerpige, gebogen gebied tussen Leiden en Dordrecht kreeg de kleur geel. Hier moeten tot 170.000 woningen en 85.000 arbeidsplaatsen komen. Hierover zijn in 2019 al afspraken over gemaakt in een verstedelijkingsakkoord dat voor dit gebied is gesloten. De focus ligt op de zone langs De Oude Lijn: de spoorwegverbinding tussen Leiden en Dordrecht. Met alleen woningen en werkgelegenheid ben je er nog niet. Huizen, kantoren en bedrijfspanden moeten bereikbaar zijn en dichtbij voorzieningen. Daar bovenop komen extra opgaven zoals de energietransitie en klimaatadaptatie. Bovendien heeft het kabinet via een kamerbrief aangegeven dat kwaliteit van water en bodem sturend dient te zijn bij nieuwe ontwikkelingen. Ga d’r maar aanstaan.

‍

Motorblok van verstedelijking

“De economische ontwikkeling van dit deel van Zuid-Holland is belangrijk voor heel Nederland”, zegt Jos de Jong, programmadirecteur bij provincie Zuid-Holland. “Organische ontwikkeling werkt niet meer, de complexe opgaven vragen om stevige regie op de ruimtelijke ordening.” Daarin ziet hij de meerwaarde van NOVEX: “Wonen en openbaar vervoer zijn het motorblok van de verstedelijking, maar er komt zoveel meer bij kijken.” Regina Oosting, afdelingshoofd Verstedelijking en Energie bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK), knikt: “Dit sterk verstedelijkte gebied vraagt om intensieve samenwerking van verschillende overheden. Als we sectoraal blijven denken, missen we kansen voor synergie en dat is jammer.”

‍

Samenwerking

Juist daarom zijn de provincie en het ministerie van BZK samen opdrachtgever voor dit NOVEX-gebied. “Meer regie vanuit het Rijk helpen om gebiedsoverstijgende problemen op te lossen”, zegt Regina. “Dat betekent ook meer samenwerking tussen verschillende departementen.” Jos is blij met die extra betrokkenheid: “We zitten ook met de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, van Infrastructuur en Waterstaat en van Economische Zaken aan tafel. We kunnen het niet alleen. Ook financieel niet: de opgaven overstijgen de portemonnee van de provincie en de betrokken gemeenten. De uitdagingen zijn van landsbelang.”

‍

Ontwikkelperspectief

Ook de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, acht gemeenten en vier waterschappen werken mee aan een ontwikkelperspectief voor de Zuidelijke Randstad. In het vervolgtraject worden meer gemeenten, ontwikkelaars en corporaties betrokken. Voor het begeleiden van dit proces is ondersteuning gevraagd aan APPM. Geen onbekende, want eerder hielp APPM al met een adaptieve ontwikkelstrategie die heeft geleid tot een integraal verstedelijkingsakkoord voor de Zuidelijke Randstad. Het ontwikkelperspectief voor dit NOVEX-gebied borduurt hierop voort en brengt de realisatie een stap verder.

‍

Sprintsessies

De verwachtingen zijn hoog en minister De Jonge voert het tempo op. Om snel tot een gezamenlijk ontwikkelperspectief te komen zijn er acht sprintsessies in een tijdbestek van twee weken. De sprintsessies met experts vanuit de betrokken partijen gaan over urgente thema’s in relatie tot de verstedelijkingsopgave: wonen en mobiliteit, klimaatadaptatie en groen in en om de stad, energietransitie en (circulaire) economie. APPMer Michiel Venne: “Het voordeel van de compacte aanpak is dat we de betrokkenheid en de energie vasthouden. Iedereen voelt de urgentie: het is nu of nooit. Het intensieve traject is mogelijk omdat er al veel informatie beschikbaar is. Wat dat betreft heeft de Zuidelijke Randstad echt een streepje voor. De Zuidelijke Randstad vertelt al jaren een consistent verhaal. We hoeven het wiel niet uit te vinden, het is een kwestie van bijschaven.”

‍

Confrontatiesessie

Na de thematische start volgt een confrontatiesessie waaruit blijkt waar opgaven tot synergie leiden en waar ze met elkaar botsen. Dan wordt duidelijk waar het schuurt en waar keuzes noodzakelijk zijn. Een voorbeeld van zo’n schuurpunt ligt in de ondergrond: waar je kabels en leidingen moet trekken voor nieuwe vormen van duurzame energie is het lastig om voldoende water en groen te realiseren. Terwijl water en groen zo’n belangrijke functie hebben voor de leefbaarheid, de biodiversiteit en de waterhuishouding in stedelijk gebied. Een andere kwestie is de mobiliteit. Jos is er stellig over: “We zullen ons moeten uitspreken voor minder auto’s in de bebouwde omgeving, alleen dan kun je ruimte creëren voor andere opgaven. Voorwaarde daarvoor is meer en sneller openbaar vervoer.”

‍

Investeringsagenda

Dergelijke afwegingen komen terug in scenario’s in het ontwikkelperspectief, met bijbehorende uitvoeringsagenda en regionale investeringsagenda. Regina: “Uitvoering van de opgaven voor een toekomstbestendig woon- en leefklimaat kost geld. Bij het maken van een regionale investeringsagenda kijken we welke partijen bijdragen en hoe ze dat kunnen doen. De lijnen zijn kort in het NOVEX-gebied. We bepalen een duidelijke koers waarbij we elkaar in de uitvoering blijven ondersteunen, niet alleen financieel maar ook met onze expertise.”

‍

Integrale vraagstukken

Voortzetting van de samenwerking is cruciaal om van perspectief tot uitvoering te komen. Voor de Zuidelijke Randstad is daarop goede hoop, gezien de ervaringen in de spint- en confrontatiesessies. APPMer Fleur Elderhorst: “Een ieder is heel bevlogen. De intrinsieke motivatie om tijd vrij te maken voor deze sessies legt een basis voor het vervolg. Mensen uit verschillende geledingen voelen zich steeds meer samen eigenaar van het vinden van oplossingen voor deze integrale vraagstukken. Dat is noodzakelijk voor de continuïteit van het planproces om met elkaar tot uitvoering te komen.”

‍