Voorheen werden nieuwe steden zoals Almere en Lelystad en later VINEX-wijken uit het niets opgebouwd. Tegenwoordig vindt gebiedsontwikkeling nu steeds meer plaats binnen de steden, rondom ov-knooppunten zoals stations. Dat scheelt in investeringen in infrastructuur en zorgt voor betere benutting van de bestaande ruimte. Maar het brengt ook grote uitdagingen met zich mee. Hoe kom je in die schaarse ruimte die al bebouwd is, met beperkte middelen en uiteenlopende belangen van diverse partijen tot een succesvolle knoop?

‍

Bij een knoop komen naast vervoer ook allerlei andere functies samen, zoals wonen, werken en winkelen. Wil je al die functies goed invullen, dan is het essentieel om in een vroeg stadium alle stakeholders rond de tafel te krijgen. Van projectontwikkelaars tot vervoerders, ov-concessieverlener, gemeente, ProRail en betrokken ministeries, maar bijvoorbeeld ook de veiligheidsregio en gebruikers. Dit zorgt dat een ontwerp rekening houdt met de bevoorrading van stationswinkels of de mogelijkheid om snel te ontruimen. Bovendien voorkomt het dat één belang dominant is waardoor andere functies in de verdrukking komen. Een integrale benadering waarin alle partijen hun belangen gelijkwaardig inbrengen, leidt tot betere afwegingen, onderling begrip en uiteindelijk een slimmere invulling van het knooppunt.

‍

Goede stappen naar een goede knoop

Dat klinkt logisch, maar het is makkelijker gezegd dan gedaan. De enorme complexiteit aan partijen, functies en belangen vraagt dan ook om een strakke organisatie. APPM, dat vaak de rol heeft van onafhankelijk procesbegeleider, hanteert daarbij een vast stappenplan:

‍

1. Handelingsperspectief formuleren

We starten bij de knoop zelf: wat is de huidige én de gewenste situatie? Samen met betrokken partijen leggen we alle opgaven en ambities bij elkaar en formuleren we aan de hand daarvan hoe de knoop eruit moet komen te zien. Dit doen we vanuit diverse invalshoeken: de ligging in de stad en in het netwerk, de ontsluiting voor en overstap tussen verschillende vervoertypen, het ruimtelijk programma, de aanwezige voorzieningen, sociale veiligheid, klanttevredenheid, enzovoorts. Het verschil tussen de bestaande en de gewenste situatie vormt het handelingsperspectief: dit hebben we hier te doen.

‍

2. Ontwikkelmodellen maken

De volgende stap is om samen toekomstmodellen te schetsen: welke mogelijkheden zijn er om de opgaven en ambities een plek te geven? Het liefst verkennen we ook extreme varianten, waarin een knoop uit elkaar wordt gelegd of juist heel compact wordt gemaakt en een station bijvoorbeeld onder de grond wordt gebracht of een busstation op het dak is geplaatst. Zo brengen we het speelveld in beeld en zie je direct de praktische, technische en financiële consequenties van verschillende keuzes.

‍

3. Trechteren tot kansrijke modellen – en die verder uitwerken

De modellen gaan we toetsen aan de criteria die we samen hebben opgesteld bij het formuleren van het handelingsperspectief: is de mobiliteit goed geregeld bijvoorbeeld, is het prettig verblijven? Geld is natuurlijk ook belangrijk. Zo rolt er een selectie uit van kansrijke modellen die we verder uitwerken. Uiteindelijk komen we op die manier tot een definitief ontwikkelmodel dat doordacht is, breed gedragen én haalbaar. Met als resultaat: een knoop die optimaal functioneert.

‍

Geleerde lessen

- Doe het samen en gelijkwaardig; neem alle belangen serieus.

- Ontwerp een proces met heldere stappen en zorg steeds voor duidelijke deelbesluiten.

- Stick to the plan: houd de afgesproken proceslijn vast, ook als het om een meerjarenplan gaat.

- Maak geld niet van meet af aan dominant in het denken, dat leidt tot suboptimale oplossingen.

- Zorg voor een goede procesorganisatie op bestuurlijk, directie- en projectniveau.